Stromingsverslag 'De stille kracht'

Stromingsverslag ‘De stille kracht’

 

a. i. Louis Couperus, De stille kracht

ii. Amsterdam, 1984 (1^e druk 1900)

iii. 238 pagina’s

b. Psychologische roman

 

c. Samenvatting

Otto van Oudijck is resident in Laboewangi op Java. Als Nederlands bestuurder staat hij in deze hoedanigheid min of meer boven de lokale adel die haar oude machtspositie behoudt. Zijn werk is alles voor hem. Hij beseft dan ook niet dat zijn tweede vrouw Leonie hem achter zijn rug om bedriegt met Theo, zijn zoon uit zijn eerste huwelijk. Zijn dochter Doddy heeft stiekem een vriendje, Addy DeLuce, waarmee ze vaak 's avonds gaat wandelen. Wat Doddy en Otto echter niet weten, is dat Leonie ondertussen ook nog een relatie onderhoudt met Addy.

Otto heeft een aantal conflicten met het lokale bestuur. Bovendien negeert hij een aantal lokale gebruiken. Een pasar malam wordt op de verkeerde datum gehouden en voor een nieuwe put wordt verzuimd een offermaal te geven. Waarschuwingen uit de "geestenwereld" worden door Otto als bijgeloof afgedaan.

Een mysterieuze "stille kracht" doet zich gelden. Wanneer Leonie in bad gaat, wordt ze vanaf het dak op mysterieuze wijze bespogen met sirih. Ze raakt in paniek en haar inheemse dienstmeid Oerip moet haar kalmeren. En hier blijft het niet bij. Een spiegel wordt door een grote steen vernield, Otto’s bed wordt bevuild, glazen breken spontaan in kleine stukjes, de whisky is bedorven en er klinkt hamergeluid. Otto probeert een verklaring te ontdekken, maar vindt niets. Inmiddels horen andere Nederlanders kindergehuil.

Heel Laboewangi spreekt over de vreemde gebeurtenissen. Otto, wiens reputatie op het spel staat, zet nu soldaten in om het huis uit te kammen en laat de badkamer afbreken. Het hele huis wordt schoongemaakt en na een gesprek met de regent houden ook de mysterieuze verschijnselen op. Otto heeft het gevoel de zaken weer in de hand te hebben en voelt zich oppermachtig.

Maar de intriges gaan verder en verzieken Otto's familieleven. Hij wordt uiteindelijk ziek en begint te geloven dat er daadwerkelijk een "stille kracht" bestaat die heel wat sterker is dan hij. Leonie en beide kinderen vertrekken uiteindelijk naar Europa. Otto neemt ontslag en gaat een teruggetrokken leven leiden met een Indonesische vrouw. In een laatste gesprek met zijn kennis Eva Eldersma erkent Otto de stille kracht, die hem uiteindelijk heeft verslagen.

Stroming

 

De stille kracht behoort tot de stroming naturalisme en neo romantiek. Ik zal van beide stromingen kenmerken geven en vertellen waarom dit boek tot deze stromingen behoort.

Bij de naturalistische stroming ontstaat ook de psychologische roman. De romanfiguren worden niet alleen uitgetekend door hun handelingen en de daartoe leidende gedachten te tonen, maar als een complex van handelingen, gedachten en vooral gevoelens. Vaak worden in de boeken alle gebeurtenissen verklaard door erfelijkheid, milieu en tijd. Ook gaat het Naturalisme er van uit, dat het lot van de mens vastligt en dat elke poging aan dit lot te ontsnappen tot mislukking gedoemd is. Naturalistische verhalen zijn vaak somber en de hoofdpersonen zijn vaak zwaarmoedige figuren die een uitzichtsloos bestaan leiden. Het fatalisme speelt een belangrijke rol in het naturalisme. Het fatalisme is de gedachte dat er een lot is waar je je niet tegen kunt verweren.

Ook wordt er in naturalistische boeken vaak geschreven in een impressionistische stijl van gedetailleerde bepalingen en beeldspraken.

Het milieu is belangrijk in de stille kracht; Otto, Leonie en Eva raken in conflict met het milieu waarin ze leven en willen uiteindelijk alledrie weg van de plaats waar ze zich bevinden.

In het boek worden de gevoelens en gedachtes van hoofdpersonen uitvoerig beschreven. Het zijn eigenlijk allemaal vrij sombere figuren die niet een heel erg leuk leven leiden.

De noodlotsgedachte van het naturalisme is ook sterk aanwezig in het boek. Het besef van Otto dat hij niet zijn eigen leven kan bepalen, maar dat zijn leven wordt bepaald door het lot (de stille kracht) breekt hem.

Het schrijven in de impressionistische stijl is ook duidelijk te merken in het boek. Veel dingen worden heel uitvoerig beschreven met veel bijzinnen en moeilijke woorden, waardoor het soms zelfs een beetje onleesbaar werd.

 

Zoals ik net al schreef is dit boek ook toe te kennen aan de neoromantiek. De noodlotsgedachte die ik net noemde is namelijk ook een kenmerk van de neoromantiek. In de geval zelfs meer naar mijn mening, aangezien bij het naturalisme het lot werd gezien als iets binnen de mensen zelf en bij de neoromantiek meer als een bovennatuurlijke geheimzinnige kracht. Ik denk dat de stille kracht een mysterieuze bovennatuurlijke kracht is en niet iets binnen de mensen zelf, wat het dus meer neoromantisch maakt.

Thema's als eenzaamheid, verzet tegen de maatschappij en onvervulde verlangens zijn kenmerken van de neoromantiek. Deze drie thema's zijn ook zeer kenmerkend voor het boek; zo voelen Otto en Eva zich, ondanks iedereen om hen heen, behoorlijk eenzaam en menigmaal zelfs depressief. Het verzet tegen de maatschappij is het meest duidelijk te zien bij Otto Van Oudijck en wellicht bij zijn zoon, Theo. Otto is een rechtschapen man met een goed hard en een passie voor zijn werk als resident in Laboewangi. Hij heeft absoluut het beste voor met het land waar hij leeft en haar bevolking, maar zodra íets hem niet bevalt -zoals het gedrag van het lokale bestuur- zal hij dat zeker niet laten liggen. Bij zijn zoon is het thema meer als iets symbolisch op te vatten; zijn haat jegens zijn vader, en zijn verzet tegen zijn vaders 'huiselijk bewind' maken hem een karakter die degelijk binnen dit thema past. De onvervulde verlangens zijn het meest waarneembaar bij Leonie, maar zijn bij alle drie de hoofdpersonen goed aanwezig. Leonie verlangt naar een hoop mannen en heeft dan ook een aantal buitenechtelijke relaties. Otto verlangt naar een gezellig gezin met een huiselijke sfeer, maar ook om gepassioneerd door te werken en daarmee wellicht hogere functies te bemachtigen. Eva verlangt naar Nederland en vindt het maar niks in Indonesië.

Een ander kenmerk van de neoromantiek is dat het zich afspeelt in exotische streken. Java lijkt mij duidelijk een exotische streek.